الکساندر بنیگسنبنیگسن، الکساندر، تاریخ‌نگار و خاورشناس روسی تبار فرانسوی، از نام‌دارترین صاحب نظران تاریخ اسلام در آسیای مرکزی و قفقاز می‌باشد. فهرست مندرجات۱.۱ - تولد ۱.۲ - پدر ۱.۳ - مهاجرت به پاریس ۱.۴ - پدربزرگ مادری ۱.۵ - اساتید ۱.۶ - اعزام به جنگ ۱.۷ - همکاری با شانتال ۱.۸ - تحقیقات در آسیای مرکزی ۱.۹ - تحقیقات در خاورمیانه ۱.۱۰ - تحقیقات در استانبول ۱.۱۱ - تدریس ۱.۱۲ - درگذشت ۲ - آثار بنیگسن ۲.۱ - زبان نوشتاری آثار ۲.۲ - همکاران وی در تحقیق ۲.۳ - موضوعات آثار ۲.۴ - تاریخ اسلام کمبریج ۲.۵ - مسلمانان شوروی ۲.۶ - دیگر آثار وی ۲.۷ - جای‌گاه علمی آثار وی ۳ - فهرست منابع ۴ - پانویس ۵ - منبع ۱ - معرفی بنیگسن۱.۱ - تولدالکساندر بنیگسن در دهم ربیع الاخر ۱۳۳۱/ بیستم مارس ۱۹۱۳، و به تصریح خودش، هم‌زمان با نوروز ایرانیان به دنیا آمد. ۱.۲ - پدرپدرش ، آدام بنیگسن، از افسران سواره نظام و مخالف بلشویک‌ها بود؛ بدین جهت پس از پیروزی آنان، همسر و فرزندش را به استانبول فرستاد. ۱.۳ - مهاجرت به پاریسالکساندر تا ۱۳۰۱ ش /۱۹۲۲ در استانبول و از آن پس در تالین، پایتخت استونی، نزد اجداد خود زندگی می‌کرد. سرانجام در ۱۳۰۳ ش/ ۱۹۲۴ همه خانواده به پاریس مهاجرت کردند. ۱.۴ - پدربزرگ مادریپدربزرگ مادری بنیگسن، خاورشناس و مغول شناسی صاحب نام و نویسنده چندین اثر مهم در فرهنگ عامیانه و سرودهای حماسی مغول بود. ۱.۵ - اساتیدالکساندر در دهه ۱۳۱۰ ش/ ۱۹۳۰ در مدرسه عالی مطالعات بازرگانی پاریس، به تحصیل پرداخت اما در نیمه دهه ۱۳۲۰ ش /۱۹۴۰ به «مدرسه زبان‌های شرقی» پاریس رفت. در آن‌جا لوئی ماسینیون و هانری ماسه در مطالعات ایرانی، کامران بدرخان، رهبر جنبش ملی کُرد، در پژوهش‌های کردی و لوئی بازن در تحقیقات ترکی، از استادان وی بودند. ۱.۶ - اعزام به جنگالکساندر، بنابر سنت خانوادگی، به مدرسه سواره نظام رفت و با وقوع جنگ جهانی دوم ، به جبهه اعزام شد. ۱.۷ - همکاری با شانتالالکساندر، پس از مرگ پدر در ۱۳۲۵ ش /۱۹۴۶، متصدی مرکز اسناد و مدارک زبان روسی شد و از این زمان آشنایی و همکاری ارزشمندی میان وی و شانتال لومرسیه کلکژه آغاز شد، چنان‌که حاصل این همکاری، نزدیک به پنج کتاب و یازده مقاله در سال‌های ۱۳۳۸ تا ۱۳۶۱ ش/ ۱۹۵۹ تا ۱۹۸۲ است. ۱.۸ - تحقیقات در آسیای مرکزیبنیگسن در آغاز تحقیقات جدی خود در باب آسیای مرکزی ، به ازبکستان و زبان ازبکی توجه کرد و به مطالعات گسترده‌تری در زبان‌های ترکی و ایرانی رایج در شوروی پرداخت. ۱.۹ - تحقیقات در خاورمیانهوی قریب پانزده سال و غالباً با همسر خود، هلن فون بیلدرلینگ در کشورهای خاورمیانه ، از جمله ترکیه ، سوریه ، لبنان ، اردن ، مصر ، ایران و افغانستان به پژوهش‌های محلی و در نورستان (کافرستان سابق در افغانستان)، به گردآوری افسانه‌های شفاهی و تطبیق آن‌ها با کتاب‌های تاریخی اسلامی پرداخت. او در پی این مطالعات و تحقیقات، به مسئولیت ششمین بخش مدرسه عملی مطالعات عالی، که بعدها نامش به مدرسه عالی مطالعات و علوم اجتماعی تغییر یافت، منصوب شد و کرسی تدریس تاریخ اسلام غیر عرب را نیز به دست آورد و تا زمان بازنشستگی در ۱۳۶۲ش/ ۱۹۸۳، آن را حفظ کرد. ۱.۱۰ - تحقیقات در استانبولدر نیمه دهه ۱۳۴۰ ش/ ۱۹۶۰، بنیگسن بهره‌گیری مداوم از گنجینه‌های اسناد استانبول را آغاز کرد. او بیش‌تر در پی کشف کلیدهایی برای تاریخ فراموش شده تاتارهای کریمه، قازان، آستاراخان (هشترخان)، چرکس‌ها، قفقازی‌ها و اقوام آسیای مرکزی، در سده‌های نهم تا دوازدهم/ پانزدهم تا هجدهم بود. یافته‌های وی موجب تشکیل بای‌گانی مهمی از میکرو فیلم‌ها و کتاب‌خانه‌ای اختصاصی در نسخه شناسی آثار عثمانی شد. این نتایج توجه نو و ماندگاری به عثمانی شناسی در سراسر فرانسه پدید آورد. ۱.۱۱ - تدریسبنیگسن از ۱۳۴۸ ش /۱۹۶۹ به بعد، در دانشگاه‌های امریکا، روچستر و کلمبیا و سپس ایندیانا (۱۳۴۹ ش /۱۹۷۰) و سرانجام در دانشگاه شیکاگو (۱۳۵۰ـ۱۳۶۱ ش /۱۹۷۱ـ۱۹۸۲)، تدریس کرد. در این سال‌ها، وی و دانشجویانش در شیکاگو، تحقیقات گسترده‌ای انجام دادند. در ۱۳۶۲ ش/ ۱۹۸۳، بنیگسن در فعالیت‌های دانشگاه ویسکانسین، برای راه اندازی برنامه جدید مطالعات آسیای مرکزی شرکت جست و در پاییز ۱۳۶۳ ش/ ۱۹۸۴ نیز در دانشگاه فنی خاورمیانه در آنکارا تدریس کرد. ۱.۱۲ - درگذشتبنیگسن در ۷۵ سالگی در ۱۳۶۷ ش/ ۱۹۸۸ درگذشت. ۲ - آثار بنیگسنکتابها و مقاله‌های بنیگسن که در فاصله ۱۳۳۱ ش /۱۹۵۲ تا ۱۳۶۵ ش /۱۹۸۶ نگاشته شده، به صورت فردی یا مشترک شامل دست کم سیزده کتاب، مقاله‌ها و فصل‌هایی در بیش از ۲۳ کتاب و مجموعه، و بالغ بر چهل مقاله در ۲۳ نشریه است. ۲.۱ - زبان نوشتاری آثاراین آثار به انگلیسی، فرانسه، آلمانی و ترکی است و به عربی و فارسی نیز ترجمه شده است (رجوع کنید به ادامه مقاله). ۲.۲ - همکاران وی در تحقیقمهمترین همکاران وی در تحقیق و تدوین این آثار، گذشته از کلکژه، پژوهش‌گرانی چون اندرس ویمبوش، هلن کارردانکوس و سرانجام، دخترش مری براکس آپ بودند. ۲.۳ - موضوعات آثارتحقیقات و نوشته‌های بنیگسن، طیف وسیعی از مسائل اسلام و مسلمانان در آسیای مرکزی و قفقاز را در بر می‌گیرد؛ از جمله، تصرف سرزمین‌های مسلمانان و جنبش‌های مردمی آنان بر ضد شوروی؛ جنبش «جدید»؛ کمونیسم ملی؛ اسلام محافظه کار، نوگرا، رسمی و صوفیانه در شوروی؛ زبان‌ها و قومیت‌های مسلمانان شوروی از جمله تاتارها و ترک‌ها و کردها، و پرداختن به شخصیت‌هایی چون سلطان گالیف (قلی یف ؟) و شیخ منصور. او در نوشته های خود، با تحلیل آموزه‌های دین اسلام ، بر قلمرو گسترده این دین در حیات فردی و اجتماعی و دنیوی و اخروی پیروانش تأکید می‌کند. [۱]
مایکل ریوکین، حکومت مسکو و مسأله مسلمانان آسیای مرکزی شوروی، ج۱، ص۱۲۰، ترجمه محمود رمضان زاده، مشهد ۱۳۶۶ ش.
۲.۴ - تاریخ اسلام کمبریجاز جمله آثار بنیگسن که با همکاری کلکژه نوشته شده است، فصل پنجم از بخش دوم جلد اول تاریخ اسلام کمبریج است که به پیدایش و گسترش اندیشه های چپ و روابط مسلمانان شوروی در خاورمیانه و پس از جنگ دوم جهانی می‌پردازد. [۲]
الکساندر بنیگسن و مری براکس آپ، مسلمانان شوروی: گذشته، ج۱، بخش ب، ص۶۴۴، حال و آینده، ترجمه کاوه بیات، تهران ۱۳۷۰ ش.
کار مشترک وی و کلکژه با عنوان اسلام در اتحاد شوروی را احسان حقی به عربی برگردانده و در بیروت منتشر کرده است. [۳]
عالم خان بن امیر عبدالاحد، تاریخ حزن الملل بخارا: خاطرات اعلیحضرت امیرسیدعالم خان: ۱۹۱۰ـ۱۹۲۰ میلادی، ج۱، ص۷۸، چاپ محمد اکبر عشیق کابلی، پیشاور ۱۳۷۰ ش.
۲.۵ - مسلمانان شورویهمچنین اثر مشترک وی و مری براکس آپ، مسلمانان شوروی: گذشته، حال و آینده، ترجمه کاوه بیات در ۱۳۷۰ ش و آسیای میانه اثر اشپولر و بنیگسن از همین مترجم در ۱۳۷۶ ش در تهران منتشر شده است. ۲.۶ - دیگر آثار ویاز دیگر آثار وی می‌توان از تحولات ملیت‌های مسلمان اتحاد شوروی و مسائل زبانشناختی آن‌ها، کردها و کردشناسی در اتحاد شوروی نام برد. ۲.۷ - جای‌گاه علمی آثار ویتاریخنگاران مشهوری چون لاپیدوس در تاریخ جوامع مسلمان و مایکل ریوکین در حکومت مسکو و مسأله مسلمانان آسیای مرکزی شوروی به آثار وی استناد کرده و از تحقیقات او سود جسته اند. ۳ - فهرست منابع(۱) الکساندر بنیگسن و مری براکس آپ، مسلمانان شوروی: گذشته، حال و آینده، ترجمه کاوه بیات، تهران ۱۳۷۰ ش. (۲) مایکل ریوکین، حکومت مسکو و مسأله مسلمانان آسیای مرکزی شوروی، ترجمه محمود رمضان زاده، مشهد ۱۳۶۶ ش. (۳) عالم خان بن امیر عبدالاحد، تاریخ حزن الملل بخارا: خاطرات اعلیحضرت امیرسیدعالم خان: ۱۹۱۰ـ۱۹۲۰ میلادی، چاپ محمد اکبر عشیق کابلی، پیشاور ۱۳۷۰ ش. ۴ - پانویس
۵ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله « الکساندر بنیگسن»، شماره۱۹۸۷. رده‌های این صفحه : تراجم | خاور شناسان
|